Croeso i gylchlythyr ar-lein olaf ond un prosiect ECHOES. Diolch eto am eich cefnogaeth a’ch diddordeb yn ein prosiect dros y tair blynedd diwethaf – gobeithio eich bod wedi mwynhau darllen am sut mae ein gwaith wedi datblygu a gweld y canlyniadau sydd bellach yn dod drwodd. Mae wedi bod yn gyffrous iawn cael eu rhannu dros y misoedd diwethaf a mwynheuon ni’n arbennig ein digwyddiad diwedd prosiect yn y Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth ym mis Mawrth – er gwaethaf y storm eira dros nos y bu i ni gyd ddeffro hyd y bore hwnnw!
Ar ôl dechrau braidd yn sigledig gyda’r dechnoleg, yn y diwedd, fe wnaethom ddechrau’r diwrnod ac roedd yn wych clywed gan Mary Colwell a oedd wedi ymuno â ni yn bersonol o Fryste a James Pearce-Higgins (Cyfarwyddwr Gwyddoniaeth yn BTO) a deithiodd yr holl ffordd o Thetford yn Norfolk! Cafwyd trafodaeth wych ar ddiwedd y digwyddiad a’n gobaith yw y bydd y sgyrsiau a’r perthnasoedd hynny’n parhau, ymhell ar ôl diwedd mis Mehefin eleni. Am y tro, mwynhewch ein cylchlythyr a gobeithiwn y gallwch ymuno â ni ar gyfer ein digwyddiad ar-lein olaf ym mis Mehefin.
– Crona Hodges, Rheolwr Prosiect
Yn y cylchlythyr hon:
- Digwyddiad Ar-lein: Canlyniadau a Myfyrdodau o Brosiect ECHOES
- Cynhadledd Gloi ECHOES
- Diweddariadau Ymchwil
- Llwyfan ECHOES: Offer ar gyfer Rheolwyr Tir a Gwneuthurwyr Polisi
- ECHOES yn y Wasg
- Sgyrsiau a Chyhoeddiadau
- Adnoddau ar gyfer Dysgu
- Cwrdd â’r Tîm
Digwyddiad Ar-lein: Canlyniadau a Myfyrdodau o Brosiect ECHOES
Ar 8 Mehefin, rydym yn eich gwahodd i ymuno â ni ar gyfer y digwyddiad cofleidiol terfynol i glywed am weithgareddau ymchwil, canlyniadau a myfyrdodau’r prosiect.
Rhan 1: Yr hyn a wnaethom, 10.30am-11.30am
– Dal, tagio ac olrhain y Gylfinir Ewrasiaidd a Gwyddau Talcenwyn yr Ynys Las – Dr Katharine Bowgen, Ymddiriedolaeth Adareg Prydain
– Arolygon maes – Dr Peter Dennis, Prifysgol Aberystwyth
– Gwaith bregusrwydd cynefinoedd: defnyddio setiau data a dull gweithredu – Dr Walther Camaro, Coleg Prifysgol Cork
– Ymgysylltu â rhanddeiliaid, casglu gofynion defnyddwyr a datblygu platfformau – Jyoti Upadhyay, Geo Smart Decisions a Raghnall O’Donoghue, Compass Informatics
– Cwestiynau
Rhan 2: Yr hyn y gwnaethom ei ddarganfod a’i ddatblygu, 11.30am-12.30pm
– Dadansoddi data olrhain adar – Dr Callum Macgregor, Ymddiriedolaeth Adareg Prydain a Dr Paul Holloway, Coleg Prifysgol Cork
– Dadansoddiad maethol o blanhigion dietegol – Dr Peter Dennis, Prifysgol Aberystwyth
– Canlyniadau gwaith bregusrwydd cynefinoedd – Dr Walther Camaro, Coleg Prifysgol Cork
– ECHOES Platfform a setiau data, a sut i symud y platfform yn ei flaen – Raghnall O’Donoghue, Compass Informatics
– Cwestiynau
Bydd y digwyddiad yn cael ei gynnal yn Saesneg.
Cynhadledd Clo ECHOES
Ar 9 Mawrth, daeth rhanddeiliaid a thîm ECHOES at ei gilydd yng Nghanolfan Genedlaethol Prifysgol Aberystwyth, Dirprwy Is-Ganghellor Cyfadran y Gwyddorau Daear a Bywyd, yr Athro Neil Glasser, i agor y trafodion, ac yna sgwrs gan Brif Ecolegydd BTO, Dr James Pearce-Higgins ar effeithiau newid hinsawdd ar adar. Roeddem hefyd yn ffodus i gael sylfaenydd Curlew Action a’r actifydd cadwraeth Mary Colwell gyda ni, a siaradodd am gyflwr y Gylfinir a phwysigrwydd ‘ennill calonnau a meddyliau’ yn y frwydr dros warchod rhywogaethau.
Dilynwyd hyn gan sgyrsiau gan ymchwilwyr ECHOES ac arweinwyr tîm, a rannodd weithgareddau, dulliau a chanfyddiadau allweddol. Yn ystod yr egwyliau lluniaeth cafodd ymwelwyr gyfle i gymysgu, gweld posteri ymchwil gan ECHOES, yn ogystal â dysgu mwy am brosiectau eraill Interreg. Daeth y diwrnod i ben gyda neges fideo gan Ben Lake AS a sesiwn holi ac ateb bywiog!
Diolch i’r rhai ohonom a ymunodd â ni, hyd yn oed mewn tywydd heriol, ac i’r rhai ohonoch a arhosodd gyda ni ar-lein, er gwaethaf heriau technegol yn ymwneud ag eira.
Diweddiaradau ymchwil
Mae’r gaeaf a’r gwanwyn olaf wedi bod yn gyfnod prysur o ran gwaith ymchwil a dadansoddi gan aelodau tîm BTO, Coleg Prifysgol Cork a Phrifysgol Aberystwyth.
Cynhaliwyd casgliadau sampl o lystyfiant yn ystod y dydd ac yn ystod y nos dros fisoedd y gaeaf, yng Nghymru ac Iwerddon. Dadansoddwyd data’r arolwg botanegol hwn, a chyflawnwyd metabarcod DNA ar rywogaethau planhigion.
Mae mapiau bregusrwydd wedi’u creu, gan gyfuno gwaith o wahanol feysydd ymchwil.
Oherwydd cyfyngiadau ffliw adar, ni fu’n bosibl tagio unrhyw adar ar Afon Dyfi eleni, tra bod tywydd garw yn rhwystro’r siawns o ddal ym Môn. Fodd bynnag, cafodd 11 o’r gylfinir eu tagio yn Ballyteigue, a ddarparodd lawer iawn o ddata dros fisoedd y gaeaf, nes iddynt adael yn y Gwanwyn. Cafodd 6 GWfG eu tagio ar Colonsay yn yr Alban, gyda’r ddealltwriaeth y gallai rhai fod wedi stopio yno ar eu ffordd i Gymru.
Llwyfan ECHOES: Offer ar gyfer rheolwyr tir a llunwyr polisi
Bydd Platfform ECHOES yn cael ei arddangos yn gryno yn y digwyddiad ar-lein ar 8 Mehefin. Yn y cyfamser, gellir gweld arddangosiad fideo ar ein gwefan. Os hoffech gael nodyn atgoffa i wybod mwy am sut y gall yr offer a ddatblygwyd gefnogi eich gwaith eich hun, cysylltwch â info@echoesproj.eu.
ECHOES yn y Wasg
Eleni, fe wnaethom nodi Diwrnod y Gylfinir y Byd ar 21 Ebrill drwy’r erthyglau canlynol, er mwyn lledaenu’r gair am y pwysau eithafol ar y Gylfinir, pwysigrwydd deall mwy am yr aderyn gwerthfawr hwn, a sut mae’r prosiect wedi gallu cyfoethogi’r gwybodaeth am sut mae’r Gylfinir yn rhyngweithio â’u cynefinoedd.
Cyfweliad gydag Ymchwilydd ECHOES Paul Holloway ar RTE Brainstorm. Darllenwch yr erthygl.
Cafodd ECHOES sylw fel un o straeon Ymchwil ar Waith Prifysgol Aberystwyth. Gwelwch y stori.
Hefyd ar Ddiwrnod y Gylfinir, siaradodd Cynorthwydd Ymchwil UCC, Luke Lambert, gyda The Gorey Guardian yn Sir Wexford am ymddygiad a dosbarthiad Gylfinir gaeafol yn Iwerddon.
Nôl ym mis Mawrth, cafodd gwaith ECHOES yn ardal aber yr Afon Dyfi sylw mewn erthygl yn Papur Pawb, cyhoeddiad Cymraeg sy’n ymdrin ag ardaloedd ger Afon Dyfi.
Sgyrsiau a chyhoeddiadau
Ddiwedd mis Rhagfyr, cyflwynodd Peter Dennis boster ar ddetholiad planhigion dietegol Gŵydd Talcen-wen yr Ynys Las a gwerth maethol yn ystod y gaeaf yng Nghyfarfod Cyffredinol Blynyddol Cymdeithas Ecolegol Prydain yng Nghaeredin. Gwelwch y poster.
Yn fuan wedyn, Dechreuodd Paul Holloway y flwyddyn trwy roi cyflwyniad yng Nghynhadledd Cymdeithas Ecolegol Iwerddon yng Ngholeg y Drindod, Dulyn. Teitl ei gyflwyniad oedd ‘Mae Ystyried Ffurfweddiad Gofodol Tirwedd yn Gwella Rhagamcanion o gynefinoedd gaeafu ar gyfer y Gylfinir Ewrasiaidd’.
Rhagwelir y bydd papurau lluosog yn cael eu cyhoeddi dros y blynyddoedd nesaf, yn seiliedig ar yr ymchwil a wnaed trwy ECHOES. Bydd y wybodaeth hon yn cael ei diweddaru o bryd i’w gilydd ar echoesproj.eu.
Adnoddau Dysgu
Yn ystod y prosiect, rydym wedi bod yn creu a chasglu adnoddau y gall athrawon, pobl ifanc ac unigolion eraill eu defnyddio i ddysgu mwy am y Gylfinir a Gŵydd Talcen-wen yr Ynys Las, yn ogystal â phynciau perthnasol megis newid yn yr hinsawdd a cholled bioamrywiaeth.
Mae’r deunyddiau darllen a’r taflenni gweithgaredd crefft a ddefnyddiwyd gennym wrth gynnal mentrau codi ymwybyddiaeth ar gael yn y Gymraeg, Saesneg a’r Wyddeleg.
Bydd y deunyddiau’n aros ar wefan ECHOES unwaith y bydd y prosiect wedi dod i ben ym mis Mehefin 2023. Gobeithiwn y byddant yn parhau i gael eu defnyddio ymhell y tu hwnt i fis Mehefin 2023, pan ddaw’r brosiect i ben.
Gwelwch yr adnoddau
Cwrdd a’r Tim
Wedi’i wasgaru dros ddwy wlad a phum partner, mae ECHOES wedi cynnwys staff o ystod eang o gefndiroedd proffesiynol. Gyda phob cylchlythyr, rydym wedi bod yn eich cyflwyno i rai o aelodau ein tîm ECHOES. Dewch i adnabod Aoife, Warren a Gareth isod.
Aoife Corcoran, Coleg Prifysgol Cork
Mae Aoife wedi bod yn cefnogi’r tîm trwy wneud cysylltiadau rhanddeiliaid yn Iwerddon, casglu cysylltiadau ar gyfer grwpiau ffocws WP7 ac ymestyn allan i ysgolion Gwyddelig ar hyd yr arfordir. Mae gan Aoife gefndir mewn ymchwil canser clinigol ac ysgrifennu technegol ar gyfer y sectorau academaidd, busnesau bach a chanolig ac elusennau. Yn Sefydliad Ymchwil Amgylcheddol UCC, mae’n rheoli sianeli cyfathrebu mewnol ac allanol ac yn cefnogi ymchwilwyr gyda’u gweithgareddau allgymorth, addysg ac ymgysylltu â’r cyhoedd.
Mae Aoife yn angerddol am fywyd gwyllt a chadwraeth. Pan nad yw’n teipio’n gandryll, mae hi allan yn rhedeg neu’n ychwanegu at ei phentwr o waith celf anorffenedig.
Warren Read, Prifysgol Aberystwyth
Mae Warren wedi bod yn rhan annatod o waith modelu dosbarthiad rhywogaethau adar, gan ddadansoddi data newydd a gynhyrchwyd gan gydweithwyr ECHOES i fireinio modelau, er enghraifft defnyddio data mudo mwy cywir o dagio ac olrhain lloerennau.
Ymunodd Warren â phrosiect ECHOES oherwydd ei fod wedi’i gyfareddu gan botensial ystadegau i nodi sut mae ffactorau mewn newid cynefinoedd yn effeithio ar hyfywedd hirdymor rhywogaethau, a sut y gall gynnwys cynaliadwyedd wrth reoli cynefinoedd a phenderfyniadau polisi ehangach.
Gareth Thomas, Prifysgol Aberystwyth
Mae Gareth wedi bod yn gweithio ar astudiaeth defnydd cynefin y Gylfinir a Gwydd Talcen-wen yr Ynys Las ar y Dyfi ac ar Ynys Môn. Mae Gareth wedi gweithio o’r blaen i’r RSPB, Birdwatch Ireland, Scottish Natural Heritage. Mae ei arbenigedd mewn monitro adar, gyda pheth ymgysylltu ag ymwelwyr a rhanddeiliaid. Mae ganddo ddiddordeb arbennig yn y GWfG, ar ôl astudio’r rhywogaeth hon ar y Ddyfi ers sawl blwyddyn ac mae ganddo ddiddordeb mewn unrhyw beth a allai hybu ei gadwraeth.
Cymraeg 
English (UK)