Fel botanegydd, mae’r rhan fwyaf o fy ngwaith yn canolbwyntio ar fisoedd y gwanwyn a’r haf, felly mae cymryd rhan mewn prosiect lle mae tirfesur yn canolbwyntio dros gyfnod y gaeaf yn wahanol. Fodd bynnag, mae’n dod â’i set ei hun o heriau. Mewn amgylchedd tymherus fel y DU, mae planhigion a glaswelltau gan amlaf yn segur yn ystod tymor y gaeaf. Mae hyn yn gwneud eu hadnabod yn fwy heriol gan fod y rhan fwyaf o’r dail a’r rhannau blodeuol naill ai’n llai gweladwy neu ddim yn bodoli. Ychwanegwch at hynny'r glaw llorweddol a’r gwelededd o 20 metr sy’n gyffredin ar gorsydd arfordirol Gorllewin Cymru yn y gaeaf, ac mae gennych yr hyn yr ydym yn hoffi cyfeirio ato fel newidynnau allanol.

Mae gwaith maes prosiect ECHOES yr wyf yn ei wneud yn canolbwyntio ar y glaswelltir gwlyb a morfeydd heli o amgylch Ynys Hir ar Aber yr Afon Dyfi. Mae’r prosiect wedi’i gynllunio o asesu a allai codiad yn lefel y môr effeithio ar fannau bwydo gaeaf y boblogaeth warchodedig o Wyddau Talcenwyn yr Ynys Las. I wneud hyn, rwy‘n mynd allan i’r corsydd i gasglu samplau o’u planhigion bwyd. Mae’r samplau hyn yn cael eu cymryd yn ôl i’r labordy ym Mhrifysgol Aberystwyth, lle rwy’n sychu a didoli’r deunydd cyn eu hanfon i’w dadansoddi am faeth yn y labordy biocemeg.

Y cyfnod byr hwn rhwng mis Tachwedd a mis Mawrth, pan fydd y gwyddau’n bresennol ar y corsydd, sy’n diffinio fy amserlen arolygu gaeaf. Rwy’n dewis dyddiau gorau’r wythnos a gyda fy GPS, bagiau sampl a fflasg o goffi poeth, yn dechrau ar y daith gerdded o faes parcio Ynys Hir at y mannau samplu. Unwaith y byddwch chi’n croesi’r rheilffordd o’r Borth i Aberystwyth rydych chi yn y morfeydd heli, sydd ddim yn hygyrch i‘r cyhoedd, felly'r unig olion traed a welaf yma yw fy rhai i a’r gwyddau.

Mae’r arwahanrwydd hwn oddi wrth bobl eraill oherwydd y llanw ddwywaith y dydd yn rhoi i’r morfeydd heli eu harddwch etheraidd ac anghysbell. Wrth i chi fordwyo ar draws rhwydwaith eang o sianeli’r aber sydd wedi eu cerfio gan y llanw sy’n cilio, mae eich ffocws ar aros yn unionsyth yn y mwd aberol siltaidd. Mae’r distawrwydd yn cael ei atalnodi o bryd i’w gilydd gan y galwadau atmosfferig sydd ond i’w clywed gan adar y gwlypdir, megis y Gylfinir, y Pibydd Coesgoch, y gwyddau a’r rhediad annhebygol o drên Aberystwyth i’r Borth yn y pellter.

Cynlluniwyd y gwaith maes o amgylch planhigion bwyd hysbys y Gwyddau Talcenwyn Ynys Las (GTYL), i geisio deall pam mae GTYL yn dewis ardal benodol, er mai’r un planhigion bwyd sydd ar gael mewn ardaloedd eraill o’r gors. Rydym yn casglu planhigion bwyd hysbys y GTYL o drawstoriad o gynefinoedd o fewn y corsydd er mwyn gweld a oes gwahaniaeth yn y gwerth maethol o fewn math penodol o gynefin neu ardal o’r morfa heli. A allai’r gwyddau fod yn dewis y caeau hyn dro ar ôl tro oherwydd bod y planhigion sydd ynddynt yn fwy dwys o ran maeth, neu a oes ffactorau eraill ar waith?

Mae cynnydd yn lefel y môr yn gwneud yr ardaloedd arfordirol hyn yn arbennig o agored i golli cynefinoedd. Os bydd y GTYL yn dewis yr union feysydd hyn am reswm penodol, a allai hyfywedd y boblogaeth fod mewn perygl os bydd rhai ardaloedd o’r gors yn cael eu colli?

Mae’r tiroedd gaeafu hyn yn gynefin hanfodol i’r gwyddau faethu a chael eu hunain mewn cyflwr da ar gyfer y daith lafurus yn ôl i’w tiroedd bridio haf yng ngorllewin yr Ynys Las. Trwy ddeall gwerth maethol y ffynonellau bwyd ar draws y gors, mae prosiect ECHOES yn gobeithio y gall y wybodaeth hon fod o gymorth i reolwyr tir addasu i gynnydd yn lefel y môr a sicrhau bod cynefinoedd addas ar gael.

Wrth fynd yn ôl at y car ar ôl diwrnod hir o samplu gyda naws a chymeriad y dydd, sy’n newid yn barhaus, yn cael eu hadlewyrchu oddi ar fflatiau llaid, rwyf yn cael fy atgoffa o ba mor bwysig yw’r cynefinoedd unigryw hyn.

The post Botanical fieldwork on the marshes appeared first on ECHOES Project.

Discover how ECHOES is involved in the fight to protect the Curlew in Wales and Ireland.

The post World Curlew Day 2022 appeared first on ECHOES Project.

Cynorthwydd Ymchwil, University College Cork

Pan ddaeth Fiona Cawkwell, aelod o dîm ECHOES, ataf i drafod y prosiect, roedd yn gyfle na allwn ei wrthod. Nid yn unig y byddwn yn gweithio ar brosiect a oedd yn cynnwys fy angerdd am gadwraeth adar, ond byddwn hefyd yn gweithio ar brosiect yn fy sir enedigol o Wexford.

Ymunais â phrosiect ECHOES yn wythnos olaf mis Hydref, ac nid oedd yn hir cyn i mi fod yn brysur yng nghanol gwaith maes.Fy swydd gyntaf oedd cynorthwyo i ddal a thagio gylfinirod yn Ballyteige Burrow, gwarchodfa natur ar arfordir de Wexford.

Yn wythnos gyntaf mis Tachwedd, cyrhaeddodd tîm o'r BTO, gan gynnwys aelodau tîm ECHOES Rachel Taylor a Callum McGregor, i Wexford gyda'r nod o ddal a thagio deg aderyn.

Trwy fonitro'r tagiau GPS, gallwn ddarganfod pa gynefinoedd mae’r adar yn ffafrio, a deall eu cyflenwad bwyd mewn cynefinoedd fel gwastadeddau llaid, morfa heli a phorfeydd.

Mae dilyn yr adar hefyd yn ein helpu i ddeall pa mor ddetholus a symudol ywr adar, yn enwedig lle maent yn defnyddio cynefinoedd anghyson a lle mae pwysau allanol fel aflonyddwch a chylchoedd llanw yn effeithio ar eu hymddygiad.

Nid oes prinder gylfinirod yn Ballyteige dros y gaeaf, gyda channoedd yn treulio'u hamser rhwng yr aber a'r caeau cyfagos. Er hyn, maent yn anodd eu dal, gan eu bod yn wyliadwrus iawn o fodau dynol a'u hamgylchedd yn gyffredinol. Roedd hyn yn golygu rhaid bod yn amyneddgar ac arsylwi'r ardal yn ofalus em mwyn ddarganfod y safleoedd gorau i ddal y gylfinirod.

Roedd fy nhrefn ddyddiol yn golygu deffro am 5 o’r gloch y bore cyn beicio 25 km o gartref ar ffyrdd gwledig Wexford; profiad na anghofiaf yn fuan! Ar ôl rhai diwrnodau aflwyddiannus, fe wellodd y tywydd, a llwyddon ni i ddal naw aderyn gwryw mewn un bore ac un aderyn fenywaidd y bore canlynol. Roedd y tîm o'r BTO yn brysur yn pwyso, mesur a gosod modrwyau gyda chod unigryw ar goesau’r adar er mwyn cofnodi pob unigolyn. Yna fe wnaethant osod tagiau lloeren ysgafn (sydd yn hollol ddiogel a diniwed) ar gefnau'r adar.

Ar ôl rhyddhau'r adar a dagiwyd, y cam nesaf oedd sefydlu tair gorsaf GPS mewn lleoliadau addas. Mae'r gorsafoedd hyn yn cyfathrebu â'r tagiau lloeren ac yn dilyn symudiadau'r adar pan fyddant o fewn radiws o un cilomedr. Fy swydd i yw ymweld â'r gorsafoedd GPS a chasglu'r data ddwywaith yr wythnos cyn ei anfon i'w brosesu gan Katharine Bowgen, dadansoddwr ymchwil BTO ac aelod o dîm ECHOES.

Mae'r canlyniadau cyntaf yn dangos bod y gylfinirod yn ffafrio cynefinoedd ger yr aber a'r caeau cyfagos yn ystod y dydd a’r nos. Ond mae gwybodaeth mwy diweddar yn dangos bod rhai adar wedi dechrau symud ymhellach i’r mewndiroedd i ymweld â chaeau penodol o amgylch pentref Rathangan.

Byddaf yn parhau i gasglu data o bob gorsaf GPS dros y gaeaf. Mae Ballyteige Burrow yn ardal hyfryd i weithio ynddi, gyda tirwedd hynod ddiddorol o systemau twyni tywod, gwastadeddau llaid a chorsydd halen. Mae'r cyffiniau hefyd yn un o'r ardaloedd mwyaf heulog ledled Iwerddon.

Mae yna rhywbeth doddorol i'w weld bob tro y byddaf yn casglu data, gan gynnwys adar fel y Cudyll Bach, Tylluan Glustiog a Hwyaden Ddanheddog. Byddwn yn parhau i gasglu data ddiddorol o symudiadau dyddiol y Gylfinir a fydd o ddefnydd mawr i wyddonwyr a rheolwyr tir er mwyn amddiffyn cynefinoedd pwysig a sicrhau poblogaethau adar iach a hyfyw.

The post Tagging and collecting tracking data of Curlew in Ireland appeared first on ECHOES Project.

Callum Macgregor
Ecolegydd Ymchwil, Ymddiriedolaeth Ornitholeg Prydain (BTO)

Ar ddiwedd mis Ionawr 2021, gosododd tîm prosiect ECHOES goleri tracio GPS ar dair o Wyddau Talcen-wen yr Ynys Las.

Bob gaeaf, mae niferoedd bach iawn o'r isrywogaeth prin yma sy'n mynd yn brinnach yn dewis treulio’r misoedd oeraf yng Nghymru (gyda niferoedd mwy yn Iwerddon sydd hefyd yn ganolbwynt prosiect ECHOES). Mae'r fflyd fwyaf adnabyddus, ar Aber Afon Dyfi, lle mae tua 12 o adar bellach: tra adroddir bod ail grŵp (ni wyddom faint y fflyd) i’w weld bryd i'w gilydd ar Ynys Môn.

Mae'r rhywogaeth yma’n arbennig o gyfrinachol ac yn sensitif iawn i unrhyw darfu gan bobl, felly i ddysgu mwy am eu hymddygiad, aethom ati i ddefnyddio system tagio lloeren. Trwy osod coler ysgafn o amgylch gwddf yr ŵydd, mae modd i ni wybod eu lleoliad ar y Ddaear bob 15 munud i'r 20m agosaf fwy neu lai (mae technoleg debyg hefyd yn cael ei defnyddio i dracio’r Gylfinir fel rhan o brosiect ECHOES, ond bod y tagiau’n cael eu gosod ar gefn yr adar hynny).

Trwy broses chwilio ddwys daethpwyd o hyd i fflyd o 18 o adar ar Ynys Môn ym mis Rhagfyr 2020, a llwyddodd y tîm maes, dan arweiniad yr Uwch Ecolegydd Ymchwil Dr Rachel Taylor, i ddal wyth o'r adar a gosod tagiau tracio lloeren ar dri ohonynt yn ystod mis Ionawr.

Mae'n ddyddiau cynnar o ran y gwaith ar Wyddau Talcen-wen yr Ynys Las ym mhrosiect ECHOES. Casglwyd gwerth dau fis o ddata cyn i'r gwyddau adael i fynd i’r Ynys Las i diroedd bridio dros yr haf a bellach mae’r data wrthi'n cael ei ddadansoddi. Mae pawb yn croesi eu bysedd, pan fydd y fflyd yn dychwelyd yn ddiweddarach yr hydref yma, y bydd yr adar gafodd eu tagio yn dal i fod yn eu plith. Os ydyn nhw, byddwn yn gallu lawrlwytho a dadansoddi llawer iawn o ddata ychwanegol sy'n dangos eu taith o Ynys Môn i'r Ynys Las ac yn ôl, yn ogystal â gwybodaeth hanfodol am sut y maen nhw’n treulio'r diwrnodau cyntaf tyngedfennol ar ôl cyrraedd yn ôl i Ynys Môn. Yn ogystal â’r data yma rydym yn bwriadu cael data am adar sy'n gaeafu yn Iwerddon, i weld a yw'r un ffactorau'n effeithio ar unrhyw fflyd sy'n byw y naill ochr i Fôr Iwerddon.

Serch hynny, mae'r tri aderyn rhyfeddol yma eisoes yn rhoi cipolwg newydd ar sut y gallai Ynys Môn edrych drwy lygaid gŵydd. Treuliodd y tri aderyn y rhan fwyaf o’r amser yn agos at ei gilydd, er eu bod nhw ar wahân ond yn achlysurol. Mae hyn yn cyd-fynd â'r hyn yr oeddem eisoes yn ei wybod am y fflyd, sydd i raddau helaeth yn cadw at ei gilydd ond weithiau'n rhannu o leiaf yn ddau grŵp teuluol gwahanol. Mae ein data felly'n awgrymu ein bod wedi tagio adar yn y ddau grŵp (gyda lwc, efallai y gallwn gadarnhau hyn unwaith y bydd yr adar yn dychwelyd o’u taith).

Treuliodd y grŵp y rhan fwyaf o'u hamser rhwng dwy ardal yng nghanol Ynys Môn, ac un o’r llefydd yma oedd gwarchodfa Cors Ddyga yr RSPB. Wrth i ni ffarwelio â mis Chwefror a chroesawu mis Mawrth, daethant yn fwy sefydlog gan dreulio eu hamser ar ardal lai yn un o'r safleoedd hynny. Gwyddom fod yr adar yma weithiau i’w gweld ar safleoedd eraill yn Ynys Môn, ond arhosodd yr adar dan sylw ar y ddau safle yma’n unig yn ystod y ddau fis ar ôl iddynt gael eu tagio y gwanwyn yma. Mae'n bosibl eu bod yn symud i wahanol safleoedd ar wahanol adegau yn ystod y gaeaf er mwyn manteisio ar y tir bwydo gorau, felly dyma gwestiwn arall y gellid ei ddatrys unwaith y bydd yr adar yn dychwelyd y gaeaf yma ac yn rhoi mwy o ddata i ni!

Mae paru gosodiadau GPS â data cynefinoedd yn datgelu patrwm clir o’r dydd a’r nos gan ddangos lle mae'r gwyddau'n dewis treulio eu hamser. Treulir yr holl ddiwrnod fwy neu lai ar dir pori - ar borfa o'r radd flaenaf lle gall y gwyddau fwydo faint a fynnont. Ar ôl iddi dywyllu, roedd y gwyddau’n dychwelyd bob nos i un o ddau gorff dŵr mawr, gan nythu ar ddŵr dwfn (yn ôl pob tebyg i leihau’r risg gan ysglyfaethwyr). Bydd dadansoddiad pellach yn ein helpu i ddeall yn fanylach pam eu bod nhw’n dewis gwneud hyn – yma mha gaeau maen nhw’n hoffi bwydo orau, a beth yw nodweddion y caeau yma? Pam maen nhw bob amser yn clwydo ar y ddau gorff dŵr yma, yn hytrach nag unrhyw ddyfroedd llonydd eraill yn yr ardal? At hyn, rydym yn gobeithio deall pa ffactorau sy'n dylanwadu ar ddewis yr adar i dreulio amser ym mhob safle, ac yn enwedig pa ffactorau sy'n peri iddynt ddefnyddio eu hegni gwerthfawr i newid o un safle i'r llall - rhywbeth oedd yn digwydd bron bob dydd yn ystod un wythnos benodol ddiwedd mis Chwefror.

Ymhlith y posibiliadau, byddwn yn ymchwilio i newidynnau sy'n ymwneud ag amodau hinsoddol - ffocws allweddol ar gyfer prosiect ECHOES, sy'n ceisio deall sut y bydd newid parhaus yn yr hinsawdd yn effeithio ar Wyddau Talcen-lawen yr Ynys Las a’r Gylfinir o amgylch Môr Iwerddon. Mae'r amgylchiadau eithriadol o gynnal y gwaith yma yn ystod y pandemig hefyd wedi cynnig cyfle cwbl unigryw i ni gysylltu newidiadau mewn ymddygiad gwyddau â dyddiadau allweddol - fel 13 Mawrth, pan newidiodd cyfyngiadau yng Nghymru o "aros gartref" i "aros yn lleol". Credir yn gyffredinol bod y gwyddau yma’n osgoi pobl gymaint ag y gallant, felly a wnaeth y cynnydd mewn gweithgarwch hamdden tua'r dyddiad yma - yn enwedig yng Nghors Ddyga yr RSPB - ddylanwadu ar eu hymddygiad? Gwyliwch y gofod yma, i gael atebion i hyn a mwy!

Mae'r map isod yn dangos sut y rhannodd ein fflyd o Wyddau Talcen-wen yr Ynys Las eu hamser rhwng dau leoliad yn Ynys Môn. Treuliodd y tri aderyn tua 95% o'u hamser o fewn yr ardaloedd yn y ddau gylch glas, a 50% o'u hamser o fewn y cylchoedd melyn llai.

The post First winter of goose data already revealing exciting insights appeared first on ECHOES Project.

The post Draw a Curlew Competition: Entries 2021 appeared first on ECHOES Project.

Un o brif agweddau’r Prosiect ECHOES yw pennu pa rywogaethau o blanhigion y mae Gwyddau Talcen Wen yr Ynys Las yn eu bwyta mewn amryw o safleoedd gaeafu.

Bydd gwerth maethol y planhigion bwyd hynny’n cael ei ddadansoddi ac mae hyn yn cael effaith uniongyrchol ar gyflwr y gwyddau pan fyddant yn cychwyn mudo tua’r gogledd yn ystod y gwanwyn.

Mae archwilio llenyddiaeth sy’n berthnasol i’r rhywogaeth hon o wyddau wedi ein galluogi i wneud rhestr o’r rhywogaethau o blanhigion y maen nhw wedi cael eu gweld yn bwyta mewn amryw o safleoedd yn y gorffennol. Rhoddodd hyn fan cychwyn arbennig o ran dynodi pa rywogaethau o blanhigion ddylem ni eu samplu, yn ogystal â pha rannau penodol o’r planhigion y mae Gwyddau Talcen Wen yr Ynys Las yn eu bwyta.

Cyn hir, bydd metagodio deunydd ysgarthol Gwyddau Talcen Wen yr Ynys Las yn ein galluogi i ddynodi pa rywogaethau o blanhigion maen nhw’n eu bwyta. Fodd bynnag, yn ystod y tymor samplu cyntaf hwn, gyda diffyg gwybodaeth o’r fath, penderfynwyd y dylem ni ymweld ag ardaloedd bwydo hysbys a chasglu samplau o blanhigion y mae’r gwyddau’n debygol o’u bwyta yn seiliedig ar y rhestr o rywogaethau planhigion bwyd hanesyddol. Casglwyd y samplau hyn yn ystod tri chyfnod gwahanol dros y gaeaf. Roedd hyn yn ein galluogi i weld a oedd unrhyw newidiadau yng ngwerthoedd maethol y planhigion hynny.

Roedd y sesiynau samplu cyntaf o gwmpas Aber Dyfi i fod i ddigwydd yn fuan ar ôl i’r haid o Wyddau Talcen Wen yr Ynys Las gyrraedd ar ddechrau’r hydref. O ganlyniad i’r pandemig Covid-19, bu’n rhaid i ni ohirio’r sesiynau tan fis Rhagfyr.

Digwyddodd yr ail gasgliad yng nghanol y gaeaf a bydd y drydydd casgliad yn digwydd yn fuan ar ôl i’r gwyddau adael er mwyn mudo tua’r gogledd. Roedd yn rhaid i ni sicrhau nad oeddem yn tarfu ar y gwyddau ar unrhyw achlysur pan oeddem yn ymweld â’r safleoedd i gasglu deunydd.

Hyd yn hyn, mae’r ddau gyfnod samplu wedi eu cwblhau’n llwyddiannus yng Nghymru gan dîm a oedd yn cynnwys Peter Dennis (Arweinydd y Prosiect), Danny Thorogood (Botanegwr) a Rhodri Kemp (Technegydd Ymchwil) gyda chyfarwyddyd gan Gareth Thomas (Adaregwr y Prosiect).

Yn Iwerddon, mae Gemma Beatty (Biolegydd Moleciwlaidd) wedi cydlynu dyblygiad y gwaith maes hwn yng Ngwarchodfa Adar y North Slobs, Llwch Garmon tra bod Dominic Berridge (Warden Gwarchodfeydd; Gwasanaeth Parciau Cenedlaethol a Bywyd Gwyllt, Iwerddon) wedi casglu deunydd ysgarthol a samplau llystyfiant o brif safle gaeafu Gwyddau Talcen Wen yr Ynys Las.

Yng Nghymru, cyfunodd Peter y samplau o lystyfiant gyda’r casgliad o ddeunydd ysgarthol y gwyddau a ddaw o’r ardaloedd lle maent yn pori yn ystod y dydd ar hyn o bryd, tra bod Danny a Rhodri wedi casglu samplau o leoliadau gyda llystyfiant addas nad oedd yn cael eu pori gan Wyddau Talcen Wen yr Ynys Las ar hyn o bryd.

Roedd mewnbwn Gareth yn hanfodol gan ei fod yn treulio llawer o’i amser yn monitro’r haid o Wyddau Talcen Wen yr Ynys Las yn fanwl ac o ganlyniad, mae wedi canfod gwybodaeth hynod o fanwl ar symudiadau dyddiol a hoff safleoedd bwydo tymhorol y gwyddau. Hefyd, rhybuddiodd Rhodri’r tîm gwaith maes i ffoi pe bai’r gwyddau’n dechrau hedfan tuag atynt

Hyd yma, mae dros 106 sampl o lystyfiant wedi cael eu casglu ar draws pob un o’r safleoedd astudiaeth achos yng Nghymru ac Iwerddon ar gyfer dadansoddi a chymharu pellach.

Ar hyn o bryd, mae’r samplau yn cael eu glanhau, eu trefnu a’u sychu yn barod ar gyfer cam nesaf y broses – sef dadansoddi maethol ac rydym ni’n rhagweld y byddwn yn darganfod gwybodaeth newydd am anghenion dietegol y Gwyddau prin.

The post Field collection and analysis of plants appeared first on ECHOES Project.

Roedd prosiectau’n amrywio o rai a oedd wedi dechrau o fewn y flwyddyn i brosiectau a oedd yn agosáu tuag at ddirwyn i ben, a chytunwyd bod cyfle sylweddol yma i elwa o brofiad eraill ac i rannu arfer da. Cawsom glywed gan bob un o’r mynychwyr a nodwyd amrywiaeth y prosiectau o fewn y grŵp yn ogystal â mannau lle mae prosiectau’n gorgyffwrdd a’r meysydd o ddiddordeb cyffredin.

Yn ystod y sesiynau ar wahân, trafodwyd pwrpas y fforwm at y dyfodol, yn ogystal â rhai materion logisteg; pa mor aml y dylid trefnu cyfarfodydd er enghraifft. Cyflwynwyd adroddiad cryno o’r trafodaethau hyn i’r grŵp llawr ar y diwedd, ac anfonwyd manylion pellach dros e-bost at drefnydd y fforwm, Crona Hodges. Casglodd Crona yr holl ganlyniadau o’r trafodaethau cychwynnol hyn ynghyd â’u rhannu gyda’r grŵp.

Nodwyd fod canfod meysydd lle byddai modd cydweithio yn y dyfodol yn rhywbeth yr oedd pawb yn awyddus i’w archwilio ymhellach, ynghyd â’r cyfle i ddod ynghyd a rhannu syniadau a phrofiadau. Nodwyd hefyd yr angen i ganfod meysydd o ddiddordeb cyffredin a chanolbwyntio ar y meysydd hynny yn ystod y cyfarfodydd.

Gallai diddordebau cyffredin gynnwys cyhoeddusrwydd, caffael, estyniadau, ymdopi gyda Covid-19hawliadau, dirwyn prosiectau i ben, ymgysylltu gyda’r gymuned, gwerthusiadau allanol a’r cyfryngau cymdeithasol. Trafodwyd hyrwyddo digwyddiadau rhwng y grwpiau a negeseuon y cyfryngau cymdeithasol yn ystod y trafodaethau agored, ac mae’r gwaith wedi dechrau i sicrhau bod pawb yn derbyn dolenni i wefannau pob un o’r prosiectau, ynghyd â manylion Twitter, er mwyn i hyn allu digwydd yn ehangach yn y dyfodol.

Rhannwyd gwybodaeth ynglŷn â digwyddiad Datganiadau Ardaloedd Morol CNC a gynhelir ym mis Ionawr gyda phawb cyn y cyfarfod, ynghyd â dolen i’r ddogfen Buddsoddi Rhanbarthol yng Nghymru: Fframwaith. Bydd y fforwm yn cwrdd unwaith eto ar ddechrau’r Flwyddyn Newydd.

The post INTERREG Ireland-Wales projects meet to discuss collaboration appeared first on ECHOES Project.

Pan gysylltodd Crona Hodges, Rheolwr Prosiect ECHOES â mi ynglŷn ag ECHOES, teimlais yn gyffrous gan fod cyfle i mi weithio ar rywbeth sy'n ymwneud â newid hinsawdd a natur. Mae’n debyg bod a wnelo hyn yn rhannol â’r ffaith bod un ochr o fy nheulu’n dod o’r Ffindir - mae gennym gysylltiad dwfn â natur, ac rwy'n tueddu i gael fy nenu at gyfleoedd i ddarlunio anifeiliaid a phlanhigion a sut mae pethau wedi'u cydgysylltu. Rwyf hefyd yn hoff o ddulliau amlddisgyblaethol ac rwyf wedi cynhyrchu darluniau ar gyfer amrywiaeth eang o brosiectau ymchwil sy'n cyfuno gwahanol ddisgyblaethau academaidd.

Fel arfer, dechreuodd fy mhroses gyda thrafodaeth yn archwilio'r hyn a allai weithio orau i'r prosiect. Y nod oedd creu delweddau diddorol ar gyfer lansio'r prosiect digidol, yn ogystal â meddwl am set o ddelweddau yn y dyfodol a allai helpu i ddarlunio gwaith y prosiect ECHOES. Penderfynwyd gweithio ar sleidiau cyflwyno, gan ganolbwyntio ar bum maes allweddol y prosiect.

Illustrations depicting some of the ECHOES activities. Clockwise from top left: Web platform tool, bird tracking, stakeholder engagement and vegetation surveys.

Dewisais nifer cyfyngedig o liwiau yn seiliedig ar balet lliw prosiectau ECHOES. Yna, brasluniais syniadau cychwynnol a addaswyd gennym i sicrhau y byddai'r cysyniadau a'r cysylltiadau mwy haniaethol yn cael eu cyfleu. Hefyd creais eiconau a delweddau sgwâr i wneud y defnydd gorau posibl ar draws y cyfryngau cymdeithasol yn y dyfodol.

einconau ECHOES

Mae meddwl yn weledol fel ail natur i mi, ond mae i bob prosiect ei heriau ei hun. Er enghraifft: sut i ddarlunio trefn y cynnwys, tôn llais, ethnigrwydd a chydbwysedd rhywiau yn briodol. Felly, rwy'n gwerthfawrogi'n arw barodrwydd cleientiaid i ymddiried ynof tra bydda i’n meddwl am syniadau ynglŷn â’r ffordd orau i gyfleu'r briff. Gwnaed nifer o newidiadau i rai manylion er mwyn mireinio'r pwyntiau gwyddonol. Pan oedd y brasluniau i gyd yn barod, gwneuthum y gwaith celf terfynol yn Procreate ar iPad Pro – fy nghyfrwng gwaith presennol ar gyfer digwyddiadau o bell a chomisiynau.

Roedd yn wych bod yn rhan o'r lansiad a gweld y delweddau'n cael eu defnyddio yn y sleidiau cyflwyno. Roedd yn braf darlunio’r siaradwyr a'u negeseuon a chreu crynodeb gweledol. Yr oedd pawb mor frwdfrydig ynglŷn â phosibiliadau'r gwaith cydweithredol, rhyngddisgyblaethol hwn o'n blaenau. Rwy’n falch iawn bod y darluniau'n cyfleu ymdeimlad o egni ac angerdd pobl sy'n cysylltu â natur mewn gwahanol ffyrdd. Mwynheais hefyd gynnwys cysyniadau mawr fel newid hinsawdd yn ogystal â dulliau gwyddonol manwl – fel y dadansoddiad DNA.

At ei gilydd, cefais bleser mawr bod yn rhan o greu asedau gweledol ar gyfer y prosiect ECHOES ac rwy’n gobeithio parhau i gymryd rhan yn ystod y blynyddoedd nesaf.

The post Illustrating the ECHOES project appeared first on ECHOES Project.

Cynnydd Hydref 2020

Dave Dallaghan
Rheolwr Prosiect, Compass Informatics

Diben Llwyfan y We ECHOES yw hybu ymwybyddiaeth, addasu, atal a rheoli newid yn yr hinsawdd. Gan weithio'n agos gyda'r Pecynnau Gwaith ECHOES eraill, mae Pecyn Gwaith 7 – sy'n cael ei arwain gan Compass Informatics – wrthi'n datblygu'r canlynol fesul cam:

• Offer Llwyfan y We i hybu ymwybyddiaeth, addasu, atal a rheoli newid yn yr hinsawdd
• Modelu newid hinsawdd ar gyfer cynefinoedd, effeithiau ac addasiadau
• Rhaglen Rheoli Tir
• Integreiddio â Setiau Data Arsyllu'r Ddaear a pheiriannau prosesu (Lloerenni Sentinel)
• Delweddau o gynefinoedd rhywogaethau, mapio ac olrhain
• Cyfres o offer ac apiau Gwyddor Dinasyddion
• Cynnal llwyfan y system tra bydd y prosiect yn para
• Datblygu a mabwysiadu cynllun gweithredu yn y dyfodol

Mae'r datblygiadau presennol yn cynnwys yr isod:

Arsyllu'r Ddaear/Synhwyro o bell:

Mae'r maes newydd cyffrous hwn yn datblygu'n gyflym ac mae'n dod yn adnodd hanfodol ar gyfer nodi a dadansoddi effeithiau newid yn yr hinsawdd. Mae delweddau a data synhwyro gan Asiantaeth Ofod Ewrop (Sentinel 1 a 2) yn cael eu prosesu o fewn Llwyfan y We ECHOES i gynhyrchu delweddau sy'n dangos effeithiau sy'n gysylltiedig â newid yn yr hinsawdd.

Yn ogystal â hyn, mae'r ddelwedd a broseswyd isod wedi defnyddio golau is-goch i helpu i weld cyflwr y llystyfiant. Mae planhigion yn adlewyrchu golau is-goch ar wahanol lefelau yn dibynnu ar lefelau Cloroffyl. Gellir defnyddio hyn a ffactorau eraill i ddarganfod pa mor iach yw'r planhigion, er enghraifft, os ydynt yn dioddef o sychder.

Mae'r ddelwedd isod yn dangos sut mae data hanesyddol wedi'i uno â rhagfynegiadau yn y dyfodol i ddangos effaith newid yn yr hinsawdd dros gyfnod o gant o flynyddoedd. Gall defnyddiwr ddewis Glawiad, Cyflymder y Gwynt, Tymheredd a Lefel y Môr a gweld cofnodion hanesyddol ar gyfer y rhain, yn ogystal â rhagfynegiadau sut maen nhw'n debygol o newid wrth i'r hinsawdd newid. Dangosir y rhain ar gyfer ardal y defnyddwyr eu hunain.

O ystyried bod achosion o dywydd eithafol yn digwydd yn amlach a’u bod yn fwy dwys oherwydd newid yn yr hinsawdd, mae Ap Rhybudd Tywydd yn cael ei ddatblygu i alluogi defnyddwyr i gynhyrchu rhybuddion. Bydd hyn yn eu helpu i gynllunio ar gyfer digwyddiadau eithafol yn eu hardaloedd. Bydd hefyd yn fodd iddynt osod eu terfynau a'u cyfuniadau eu hunain o newidynnau ar gyfer rhybuddion, er enghraifft: "Dywedwch wrthyf pryd y bydd gwynt uchel iawn ar y cyd â thymheredd uchel iawn."

The post Web platform – Tools, design and development appeared first on ECHOES Project.

Walther Camaro
Ymchwilydd Ôl-Ddoethurol, Coleg y Brifysgol Cork 

Wrth geisio deall y berthynas rhwng adar gwyllt ac amgylcheddau naturiol, mae'n hanfodol nodi prif nodweddion a dynameg cynefinoedd lle mae adar yn cael popeth sydd ei angen arnynt er mwyn goroesi: bwyd, dŵr, cysgod ac ardaloedd nythu. Hefyd, mae adar mudol yn newid cynefinoedd yn dymhorol, gan chwilio am gynefinoedd tebyg sy'n diwallu eu hanghenion ar wahanol adegau o'r flwyddyn.  

Bydd y prosiect ECHOES yn astudio nodweddion a dynameg cynefinoedd allweddol ar hyd arfordir Môr Iwerddon, lle mae’r Gylfinir a Gwyddau Talcen-wen yr Ynys Las i’w gweld yn rheolaidd yn ystod y gaeaf. Maent yn mudo yma i ddod o hyd i gynefinoedd sy'n diwallu eu hanghenion – fel fflatiau llaid a morfeydd heli.  

Er mwyn deall dosbarthiad a lleoliad y cynefinoedd hyn yng Nghymru ac Iwerddon, byddwn yn cynhyrchu mapiau arwynebedd tir a chynefinoedd o ddelweddau Arsyllu’r Ddaear ffynhonnell agored. Defnyddir data llystyfiant a gesglir yn yr arolygon maes (trwy Becyn Gwaith 4) i gefnogi a chadarnhau'r wybodaeth a gesglir o ffynonellau Arsyllu'r Ddaear. Hefyd, bydd y mapiau hyn yn gydnaws â'r gweithgareddau Modelu Dosbarthiad Rhywogaethau (SDM) o Becyn Gwaith 3, a ddatblygwyd er mwyn deall a rhagfynegi dosbarthiad y rhywogaethau yn ardaloedd yr astudiaeth.  

Enghraifft dda o ddelweddau Arsyllu’r Ddaear ffynhonnell agored yw'r delweddau Sentinel-2 a gynhyrchir gan y Rhaglen Copernicus (a reolir gan y Comisiwn Ewropeaidd ac Asiantaeth Gofod Ewrop). Mae gan y delweddau hyn fanylrwydd gofodol o 10m, sy'n golygu eu bod yn ddigon manwl. Gallwn weld dosbarthiad cynefinoedd mewn ardaloedd arfordirol, lle mae adar fel y Gylfinir a Gwyddau Talcen-wen yr Ynys Las yn treulio eu gaeafau.  

Isod gwelir delweddau Sentinel-2 mewn gwahanol dymhorau yn ystod 2019. Maent yn dangos ardal Gwarchodfa Adar Gwyllt Wexford sydd wedi'i lleoli yn Swydd Wexford ar arfordir Dwyrain Iwerddon. Mae'r delweddau hyn yn ddefnyddiol i ddosbarthu gwahanol fathau o gynefinoedd, ac i weld newidiadau a dynameg y llystyfiant yn ystod y flwyddyn.  

Drwy chwyddo’r llun dros y sgwâr coch ym mhob un o'r delweddau, mae'n bosibl sylwi ar wahanol fathau o gynefinoedd a sut maen nhw'n newid yn ystod y flwyddyn. Mae’r Gylfinir a Gwyddau Talcen-wen yr Ynys Las yn ymweld â rhai o'r cynefinoedd hyn yn ystod y gaeaf.  

Gellid dosbarthu'r sgwâr melyn (delwedd isod) fel 'dosbarth coedwig', sy’n dangos patrwm tebyg yn ystod gwahanol gyfnodau o'r flwyddyn. Gallai'r rhan fwyaf o'r tiroedd sy'n weddill fod yn 'laswelltiroedd' neu'n 'borfeydd', ond gyda dynameg ychydig yn wahanol yn ystod y flwyddyn. Er enghraifft, mae'r glaswelltiroedd y tu mewn i'r siâp glas yn newid yn ystod y flwyddyn oherwydd arferion torri yn ystod misoedd yr haf. Dosberthir y glaswelltiroedd lle nodir y gweithgareddau torri fel 'Glaswelltir wedi'i Wella' ac fe'u defnyddir fel arfer ar gyfer pori. Dosberthir y glaswelltiroedd heb fawr o newid (sgwâr porffor) fel 'Glaswelltir heb ei wella' a chaiff ei ystyried yn gynefin allweddol ar gyfer rhywogaethau adar mudol yn ystod y gaeaf.  

Mae'r tîm sy'n gyfrifol am y gweithgareddau mapio cynefinoedd a'r tîm sy'n gyfrifol am y gweithgareddau Modelu Dosbarthiad Rhywogaethau a’r arolygon maes wrthi'n trafod pa gynefinoedd allweddol y bydd angen rhoi sylw arbennig iddynt yn ystod y broses dosbarthu cynefinoedd, a sut y bydd yr wybodaeth a gesglir yn ystod yr arolygon maes yn cefnogi'r gweithgareddau mapio cynefinoedd.  

The post Habitat and land cover mapping appeared first on ECHOES Project.